Wypadek komunikacyjny – za co powinien zapłacić zakład ubezpieczeń?

Dzisiaj kilka słów o wypadkach drogowych. Postaram się odpowiedzieć na pytania: jaka jest podstawa prawna odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń za szkodę powstałą wskutek zdarzenia, jakim jest wypadek komunikacyjny, oraz czego może domagać się osoba poszkodowana.

Ostatnio mieliśmy do czynienia z kolejną już podwyżką cen ubezpieczeń komunikacyjnych OC. Powodem jest brak rentowności działalności ubezpieczycieli w zakresie działalności obowiązkowych ubezpieczeń odpowiedzialności cywilnej. Temat jest dość złożony, jednak z punktu widzenia osoby poszkodowanej w wyniku zdarzenia tj. wypadek komunikacyjny, znaczenie ma przede wszystkim to, czy postępowanie likwidacyjne prowadzone jest sprawnie i czy ubezpieczyciel wypłaci (bądź wypłacił) należną wysokość świadczeń.

Z mojego punktu widzenia i dotychczasowej praktyki wynika, że sposób prowadzenia przez ubezpieczycieli postępowań likwidacyjnych niestety znacząco przyczynia się właśnie do tego, że ten obszar ich działalności jest nieopłacalny. Ubezpieczyciel bowiem niejednokrotnie sam przedłuża czas trwania postępowania likwidacyjnego, a zaniżona wysokość przyznawanych świadczeń coraz częściej skłania poszkodowanych do dochodzenia swoich należności na drodze postępowania sądowego, co wielokrotnie zwiększa koszty po stronie towarzystw ubezpieczeniowych, bowiem finalnie powoduje konieczność uiszczenia właściwego odszkodowania czy zadośćuczynienia, zapłacenia odsetek,  a dodatkowo poniesienia wysokich kosztów procesu (w tym kosztów opinii biegłych sądowych). Dodatkowo okres likwidacji szkody niejednokrotnie związany jest z okresem najmu pojazdu zastępczego, za co ostatecznie również towarzystwo ubezpieczeń musi zapłacić.

Jakie świadczenia przysługują poszkodowanemu w wypadku komunikacyjnym?

Art.  9. Ust. 1 Ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych. (t.j. Dz. U. z 2016 r. poz. 2060) stanowi, że umowa ubezpieczenia obowiązkowego odpowiedzialności cywilnej obejmuje odpowiedzialność cywilną podmiotu objętego obowiązkiem ubezpieczenia za szkody wyrządzone czynem niedozwolonym oraz wynikłe z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, o ile nie sprzeciwia się to ustawie lub właściwości (naturze) danego rodzaju stosunków.

Przepis ten obejmuje swoim zakresem szkody wyrządzone czynem niedozwolonym oraz wynikłe z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania. Ogólne pojęcie „szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym” nie pozwala na różnicowanie tej odpowiedzialności z uwagi na charakter szkody (majątkowa czy niemajątkowa). W takim zaś wypadku ubezpieczyciel odpowiada za spowodowane przez sprawcę wypadku szkody majątkowe, jak i niemajątkowe. Zakres  odpowiedzialności ubezpieczyciela w odniesieniu do szkód majątkowych wyznacza art. 361 kc. Przepis ten wskazuje na wysokość odszkodowania, jaką powinien uiścić sprawca (a na podstawie obowiązkowej umowy OC za niego towarzystwo ubezpieczeń) na rzecz poszkodowanego.

• Zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła.
• W powyższych granicach, w braku odmiennego przepisu ustawy lub postanowienia umowy, naprawienie szkody obejmuje straty, które poszkodowany poniósł, oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.

Jeśli chodzi o odpowiedzialność za szkody niemajątkowe, to przyjmuje ona formę zadośćuczynienia, odszkodowania za koszty leczenia, odszkodowania na przystosowanie do nowego zawodu, renty lub jednorazowego odszkodowania zamiast renty. Szkody na osobie normowane są w szczególności przez przepisy art. 444–449 kc. Sąd może również przyznać poszkodowanemu odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę. W przypadku, gdy wypadek spowodował uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia, a następnie śmierć poszkodowanego, zobowiązany do naprawienia szkody powinien zwrócić koszty leczenia i pogrzebu temu, kto je poniósł.

Co istotne, z roszczeniem o rentę do sprawcy wypadku bądź zakładu ubezpieczeń może wystąpić także osoba, względem której ciążył na zmarłym ustawowy obowiązek alimentacyjny (o osobach zobowiązanych do alimentacji pisałem tutaj: adwokat-podgorski.pl/obnizyc-wysokosc-alimentow/). O podobną rentę wystąpić mogą inne osoby bliskie zmarłego, które ten utrzymywał, dobrowolnie i stale dostarczając im środków utrzymania. Dodatkowo, sąd może przyznać odszkodowanie najbliższym członkom rodziny zmarłego, jeśli wskutek jego śmierci nastąpiło znaczne pogorszenie ich sytuacji życiowej. Wreszcie – sąd może przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.

W przypadku zajścia wypadku drogowego poszkodowany może zatem domagać się:

1. Odszkodowania – obejmującego nie tylko straty, które poniósł wskutek zdarzenia, ale także korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono (gdyby do zdarzenia nie doszło), a zatem m.in.:

a)      odszkodowania za uszkodzony pojazd (równego kosztom poniesionej naprawy lub kosztom niezbędnym do naprawy pojazdu – więcej w artykule “Jak uzyskać pełne odszkodowanie za uszkodzenie pojazdu w wypadku drogowym?”);

b)      zwrotu kosztów holowania pojazdu z miejsca zdarzenia;

c)       zwrotu kosztów najmu samochodu zastępczego;

d)      zwrotu poniesionych lub koniecznych do poniesienia kosztów leczenia, w tym wizyt lekarskich, leków i materiałów rehabilitacyjnych;

e)      zwrotu wysokości utraconego dochodu;

f)       zwrotu kosztów przygotowania do wykonywania innego zawodu;

g)      renty lub renty tymczasowej.

2. Zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę (m.in. uszczerbek na zdrowiu, ból i cierpienie fizyczne i psychiczne, zmiana dotychczasowego trybu życia, nawyków, rezygnacja z hobby).

Artykuł ten stanowi wstęp do serii tekstów poświęconych odszkodowaniom i zadośćuczynieniom, która to tematyka jest ściśle związana z prowadzoną przeze mnie praktyką adwokacką.