W ostatnim czasie w sądach można spotkać plakaty opatrzone hasłem: „Napraw swój błąd u boku bliskich”. Informują o możliwości odbywania kary pozbawienia wolności poza zakładem karnym – dosłownie „u boku bliskich”, bez konieczności rozłąki z nimi, bez utraty pracy i wynagrodzenia, bez narażania się na stratę czasu i dalszą demoralizację w warunkach izolacji więziennej. Na czym polega dozór elektroniczny?
Dozór elektroniczny jako forma odbywania kary pozbawienia wolności uregulowany został w Kodeksie karnym wykonawczym i umożliwia skazanym, którzy spełniają ustawowe przesłanki, na ich własny wniosek lub (co zwiększa szansę na uwzględnienie wniosku przez sąd) na wniosek obrońcy, odbycie całej kary pozbawienia wolności we własnym mieszkaniu. Skazany zachowuje możliwość pracowania i uczestniczenia w niektórych innych aktywnościach, będąc zobowiązanym do przebywania w miejscu pobytu jedynie w wyznaczonych przez sąd porach.
Warunki, które muszą być spełnione
Przesłanki, które skazany musi spełniać, aby sąd mógł przychylić się do wniosku o odbywanie przez niego kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego, wskazane zostały w art. 43la Kodeksu karnego wykonawczego.
Z systemu dozoru elektronicznego może skorzystać sprawca:
- wobec którego orzeczona kara (lub suma kar), na którą został skazany, nie przekracza 1 roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności;albo też
-
wobec którego orzeczono karę pozbawienia wolności w wymiarze niższym niż 3 lata i któremu do odbycia w zakładzie karnym pozostała część tej kary w wymiarze nie większym niż 6 miesięcy,
– w obu wymienionych powyżej przypadkach sprawca nie może być skazany w warunkach recydywy szczególnej wielokrotnej, tj z zastosowaniem art. 64 § 2 Kodeksu karnego;
ZADZWOŃ
Kto jeszcze może skorzystać z dozoru elektronicznego
Jednocześnie na skutek nowelizacji ustawy Kodeks karny wykonawczy (dokonanej ustawą z dnia 5 sierpnia 2022 r. (Dz.U.2022.1855) zmieniającej nin. ustawę z dniem 1 stycznia 2023 r. ), z systemu dozoru elektronicznego mogą skorzystać również sprawcy, którym wymierzono dwie lub więcej niepodlegających łączeniu kar pozbawienia wolności, które skazany ma odbyć kolejno:
-
nieprzekraczających w sumie 1 roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności
lub
-
których suma jest niższa niż 3 lata i któremu do odbycia kary w zakładzie karnym pozostała część kary w wymiarze nie większym niż 6 miesięcy
Powyższe stanowi istotną nowość, pozwalającą objąć systemem dozoru elektronicznego również ww. kategorię sprawców. Również i w tym przypadku warunkiem jest by żadna z kar nie była orzeczona w warunkach art. 64 § 2 Kodeksu karnego.
Kiedy możliwe jest orzeczenie dozoru elektronicznego
Udzielenie skazanemu zezwolenia na odbywanie kary pozbawienia wolności poza zakładem karnym w systemie dozoru elektronicznego musi być w ocenie sądu wystarczające dla osiągnięcia wobec niego wszystkich celów kary.
Dodatkowo sąd musi zostać przekonany, że skazany nie jest osobą zdemoralizowaną, a względy bezpieczeństwa nie przemawiają za osadzeniem go w zakładzie karnym, a także żadne inne szczególne okoliczności nie przemawiają za potrzebą osadzenia go w zakładzie karnym.
Jeśli chodzi o warunki bytowe skazanego, to warunkiem koniecznym jest posiadanie przez niego określonego miejsca stałego pobytu, w którym będzie mógł wykonywać karę pozbawienia wolności poza zakładem karnym w systemie dozoru elektronicznego. Dodatkowo osoby dorosłe zamieszkujące wspólnie ze skazanym muszą wyrazić zgodę na odbywanie przez skazanego kary pozbawienia wolności w tej właśnie formie, tj. w przysłowiowej „obrączce”. Zgoda ta musi obejmować również oświadczenie co do umożliwienia podmiotowi dozorującemu przeprowadzenia czynności kontrolnych.
Przeszkody w uzyskaniu dozoru elektronicznego
Ponadto art. 43la Kodeksu karnego wykonawczego zawiera jedną przesłankę techniczną, sformułowaną w sposób negatywny. Przesłanka ta sprowadza się do tego, że odbywaniu kary pobawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego nie stoją na przeszkodzie warunki techniczno-organizacyjne związane z wykonywaniem dozoru i warunki mieszkaniowe skazanego. Co oczywiste, systemem dozoru nie będą mogły być objęte osoby skazane za przemoc w rodzinie, ponieważ zgoda sądu na dozór zależy od woli osób zamieszkujących ze skazanym.
Jak przekonać sąd do udzielenia zgody na dozór elektroniczny
Aby uzyskać możliwość odbycia kary w tej formie, należy przekonać sąd do braku celowości osadzania skazanego w zakładzie karnym. Można to zrobić np. wykazując niski stopień demoralizacji skazanego, jego dotychczasowe zgodne z prawem zachowanie, a także brak stwarzania przez niego zagrożenia.
System dozoru elektronicznego umożliwia niejako zdalne kontrolowanie skazanego (przebywanie w miejscu zamieszkania w określonych godzinach), a jednocześnie stwarza mu możliwość odbycia kary w taki sposób, by po jej zakończeniu nie był zmuszony do budowania swojego życia osobistego i zawodowego od początku.
ZADZWOŃ