Rozwód bez orzekania o winie

W polskim prawie mamy do czynienia z dwoma rodzajami rozwodów: z orzeczeniem winy i bez orzeczenia o winie. Zasadą jest rozwód z orzeczeniem o winie, jest to jednak zazwyczaj dłuższa droga, a postępowanie dowodowe jest zwykle bardziej stresujące. Druga forma – rozwód bez orzekania o winie – jest dostępna jedynie na zgodny wniosek złożony przez oboje małżonków. Dzisiaj przyjrzymy się regulacjom dot. rozwodów bez orzekania o winie.

Przyczyny rozkładu pożycia małżeńskiego

Jak wskazywałem w poprzednim artykule, sąd może orzec rozwód tylko wtedy, gdy pomiędzy małżonkami nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia. Za każdym razem sąd bada więc nie tylko, czy doszło do zupełnego i trwałego rozkładu pożycia, ale także, jakie czynniki ten stan wywołały. Przyczyny te możemy podzielić na trzy podstawowe grupy:

a) zawinione (np. groźba skierowana pod adresem drugiego z małżonków, nieetyczne postępowanie, bezczynny tryb życia, nadużywanie alkoholu, narkomania, agresja, odmowa wzajemnej pomocy, poniżanie małżonka, zdrada małżeńska, niewłaściwy stosunek do dzieci, zły stosunek do rodziny małżonka);

b) niezawinione (np. długotrwała, nieuleczalna choroba uniemożliwiająca albo w wysokim stopniu utrudniająca wykonywanie obowiązków małżeńskich, poważna choroba psychiczna, zasadnicza różnica charakterów);

c) mogące być uznane – w zależności od okoliczności – za zawinione lub niezawinione (np. bezpłodność, niewłaściwe zachowanie się rodziny współmałżonka, różnica światopoglądów, różnica stanowisk co do sposobu wychowywania dzieci, duża różnica wieku między małżonkami).

Co do zasady, w sprawie o rozwód sąd stwierdza, czy i który z małżonków ponosi winę rozkładu pożycia. Odstępstwo od tej reguły – czyli rozwód bez orzekania o winie – dopuszczalne jest tylko wówczas, gdy obie strony zgodnie zażądają zaniechania orzekania o winie. W tym wypadku następują skutki takie, jak gdyby żaden z małżonków nie ponosił winy, co ma istotne znaczenie dla ewentualnego orzeczenia o obowiązku alimentacyjnym. Warto więc pamiętać, że aby uzyskać rozwód bez orzekania o winie któregokolwiek z małżonków, konieczne jest zgodne wystąpienie obu zainteresowanych osób o takie właśnie orzeczenie sądu.

Ile trwa rozwód bez orzekania o winie?

Aż do momentu zamknięcia rozprawy przed sądem pierwszej instancji strony mogą zmieniać swoje stanowisko w kwestii winy rozkładu pożycia małżeńskiego. Możliwa jest więc sytuacja, w której mimo że pierwotnie wnioskowaliśmy o rozwód z orzeczeniem o winie, zmienimy zdanie w trakcie trwania sprawy i ostatecznie sąd orzeknie rozwód bez wskazywania winy żadnej ze stron.

Rozwód bez orzekania o winie to dobre rozwiązanie dla osób, które z różnych powodów chcą jak najszybciej zakończyć swoje małżeństwo. Ta forma rozstania jest zdecydowanie szybsza (jeśli wszystko będzie dobrze przygotowane, może się zakończyć już na pierwszej rozprawie), a postępowanie dowodowe jest krótsze i mniej wyczerpujące emocjonalnie. Sąd nie przeprowadza bowiem długotrwałego postępowania dowodowego mającego na celu stwierdzenie, który z małżonków ponosi winę za rozkład pożycia.

Konsekwencje rozwodu bez orzekania o winie

Najważniejsze są konsekwencje dotyczące obowiązku alimentacyjnego na rzecz jednego z małżonków. W przypadku orzeczenia przez sąd rozwodu bez wskazywania winy którejkolwiek ze stron, tylko małżonek, który znajduje się w niedostatku, może wnioskować o alimenty. Pojęcie “pozostawania w niedostatku” jest rozumiane jako niemożność zaspokojenia swoich podstawowych potrzeb życiowych za pomocą własnych starań.

Obowiązek alimentacyjny na rzecz małżonka rozwiedzionego wygasa, jeśli zawrze on kolejne małżeństwo. Jest on także ograniczony czasowo i wygasa po upływie 5 lat od uprawomocnienia się wyroku rozwodowego. Przy ustalaniu wysokości alimentów sąd bierze pod uwagę możliwości zarobkowe i majątkowe małżonka zobowiązanego do ich płacenia. Małżonek ten ma dostarczać środki na usprawiedliwione i niezbędne potrzeby uprawnionego do alimentów małżonka, nie oznacza to jednak, że małżonkowie mają żyć na takiej samej stopie życiowej.

Warto zwrócić uwagę na fakt, iż alimenty zasądzone na rzecz byłego małżonka nie obejmują alimentów, do których uprawnione są dzieci obojga małżonków i o których sąd rozstrzyga obligatoryjnie (a nie na wniosek jednej ze stron) w wyroku rozwodowym. Więcej o obowiązku alimentacyjnym wobec małoletnich dzieci napiszę w kolejnych artykułach.